Llojet e yndyrnave dhe shendeti yne
Si te zgjedhim vajin me te pershtatshem per nevojat tona
Publikuar më 20 Mars 2016, në Këshilla
Vaji, gatimi dhe shendeti yne
Vaji eshte nder ushqimet qe konsumojme cdo dite e pothuaj cdo vakt. Ndoshta nuk e mendojme, por eshte nder ushqimet thelbesore te menyse sone me rol teper te rendesishem ne shendetin tone. Tashme ne treg ka shume lloje vajrash dhe nuk eshte e lehte te zgjedhesh. Madje qendron nje konfuzion i madh persa i perket zgjedhjes se vajit per gatim. Cili eshte me i pershtatshem per gatim dhe cili nuk eshte.
Cili vaj eshte me i pershtatshem per gatim?
Vaji eshte nje lende e perbere nga zinxhire karboni dhe hidrogjeni. Ky zinxhir eshte me delikat ne disa lloje vajrash dhe oksidohet shume lehte. Keta vajra nuk bejne per gatim sepse me pas ata oksidojne qelizat tona. Vajrat qe kane zinxhir solid jane vajra te pershtatshem per gatim. Le ti shohim nje nga nje:
Vaji i kokosit – 10 pike ne gatim
-i mire per-
- kolesterolin
- metabolizmin
- imunitetin
- shijen
Gjalpi i lopes – 9 pike ne gatim
-i mire per-
- Shikimin
- Lekuren
- Kockat
- Imunitetin
Vaji i ullirit – 10* ne gatim
-mbron nga-
- infarkti kardiak
- hemoragjia cerebral
- ulcera
- kanceri i gjirit
- depresioni
- Alzheimer-i
Keta jane kryesisht vajrat qe duhet te perdoren ne gatim. Vaji i kikirikut, deri diku i afrohet ne cilesi vajit te ullirit per sa i perket gatimit pasi ka nje perberje te ngjashme ne llojin e acideve lyrore qe permban.
A mund te perdoret dy here i njejti vaj per gatim?
Jo, nxehtesia e demton strukturen e zinxhireve te karbonit. Vaji krijon substanca teper toksike nga nxehtesia te cilat perbejne rrezik per arteriet dhe shkak per arteroskleroze.
Dilema e gjalpit, ben mire apo jo?
Tashme shkenca ka zbuluar se jo cdo lloj yndyre e ngopur eshte e demshme. Pas shume vitesh nen akuze, yndyra shtazore po merr pafajesine. Jo cdo lloj yndyre qe vjen nga burim i kafsheve eshte e demshme. Psh yndyra e mishit te qingjit te rritur ne gjelberim, ne terren malor ka shume ndryshim nga ajo e nje vici ne regjim stallor. Ajo permban shume me teper acide lyrore omega 3 ndersa dhjami i vicit te rritur ne regjim stallor eshte me permbajtje te larte acidesh lyrore te ngopura te cilat mund te ndikojne ne rritjen e yndyrnave ne gjak. Gjithashtu edhe gjalpi qe vjen nga qumeshti i nje lope te ushqyer ne kullota te gjelbra eshte shume me i shendetshem sesa gjalpi i qumeshtit ten je lope te rritur me koncentrat drithrash.
Margarina vegjetale - cilesia me e keqe e yndyrnave
Margarina eshte yndyre vegjetale e ngurtesuar me hidrogjenizim. Kjo procedure eshte krejtesisht artificiale dhe zinxhiret e vajit pesojne nje transformim ne vendosjen e atomeve te hidrogjenit rreth atomeve te karbonit duke krijuar acidet lyrore “trans”. Keto lloj acidesh lyrore jane ata me te demshit, te cilet trupi nuk i njeh si lende ushqyese dhe prej tyre mund te pesoje nje sere crregullimesh metabolike, duke filluar nga rritja e kolesterolit dhe ndertimi i pllakave arteriale me finale ngushtimin e eneve te gjakut.
Po vajrat bimor? A nuk jane te shendetshem perderi sa vijne nga farat qe na bejne mire?
Vajrat bimor jane shume te shendetshem vetem dhe vetem nese perpunohen ne te ftohte dhe gezojne emertimin – ekstra i virgjer. Vajrat per gatim qe vijne nga farat si luledielli apo drithrat si misri jane vajra te rafinuar dhe te nxjerre me temperatura te larta ku gjithe vlerat e tyre ushqyese shperbehen dhe humbasin. Ne fund ato “zbukurohen” me ngjyroses artificial dhe serviren si te pershtatshem per gatim meqene se kane pike te larte te tymosjes. Por e verteta e ketyre vajrave eshte se ato jane nje problem shume serioz per shendetin nese perdoren gjeresisht ne diete.
Problemet shendetsore qe shkaktohen nga perdorimi i vazhdueshem i vajrave bimor te rafinuar
- Problemi kryesor i ketyre vajrave eshte permbajtja e tyre e larte ne acide lyrore omega 6. Njeriu ka mbijetuar me ushqim ku raporti omega 6 – omega 3 ka qene pothuaj 1:1. Tashme, konsumi masiv i ketyre vajrave neper gatime, ne cdo produkt te perpunuar dhe ne pothuaj gjithe ushqimet e gatshme, ka ber qe ky raport te shkoje 20:1. Kjo eshte tragjike per shendetin tone.
- Perpunimi i tyre eshte kimik, i le ata te zhveshur nga vitaminat dhe antioksidantet
- Konsumi i tyre eshte i ekzagjeruar ne ushqimin modern sepse eshte kudo. Kjo ka rezultuar ne ndryshim te struktures se qelizave ton ate cilat po formojne membrane me perqindje te larte te acideve lyrore omega 6 nderkohe qe njeriu eshte mesuar te ndertoje qelizat e tij me perqindje me te barabarte midis acideve lyrore omega 3 & 6.
- Permbajtja e larte e acideve omega 6 i ben te rrisin inflamacionin dhe gjithe te keqiat qe ai sjell si artriti, lodhja kronike dhe imuniteti i dobet.
- Ka dyshime se konsumi i ketyre vajrave ka lidhje me rritjen e dhunes duke qene se raporti i larte omega 6 – omega 3 ka ndikuar ne ndryshim te struktures izoluese se neuroneve
- Keto vajra jane teper te prirur ndaj oksidimit
- Impakti i tyre ne shendetin e zemres eshte i demshem
- Jane gjetur lidhje midis konsumit te vajrave vegjetal dhe nxitjes se aktivitetit kancerogjen ne organizmin e njeriut
E gjithe kjo per nje arsye: sepse konsumohen me shume sec duhet.
Kur vajrat gezojne veti kurative
Keto jane vajra qe permbajne sasi te kenaqshme omega 3, vitamina dhe antioksidante me shumice, POR te papershtatshem per gatim. Keta duhet te konsumohen vetem te fresket, ne sallata apo ne fund te nje gatimi.
Vaji i peshkut – Aspak i pershtatshem per gatim
-i pagatuar ben mire per-
- Trurin
- Zemren
- Memorien
- Imunitetin
Vaji i linit - Aspak i pershtatshem ne gatim
-mbron nga-
- kanceri
- Inflamacioni
- Depresioni
Vaji i farave te kerpit - Aspak i pershtatshem per gatim
-ben mire per-
- Zemren
- Lekuren, floket, thonjte
- Trurin
- Imunitetin
- Detoksikimin
Vaji i fares se rrushit - Aspak i pershtatshem per gatim
-mbron kunder-
- Aknes, dermatitit
- Artritit
- Variceve, hemoroideve
- Kancerit
- Plakies
Vajra te papershtatshem per gatim
- Misri
- Soje
- Luledielli
Permbledhje:
- Zgjidhni te gatuani vetem me vaj ulliri. Kurseni sasine ne favor te cilesise.
- Vendosni nje burim vaji kurativ ne ushqimin tuaj ne sallate apo ne fund te gatimeve, rreth 2 luge te vogla ne dite.
- Evitoni sa te mundeni vajrat e rafinuar dhe te ngurtesuar.
- Preferoni ne gatime vajin e ullirit.
- Mbani mend, vajrat duhet te ruhen ne freski, erresire dhe te mbyllur. Nxehtesia e gatimit I shperben ato prandaj mos I lini deri sa te nxjerrin tym dhe qendroni larg avujve te vajit qe gatuhet pasi ju demton mushkrite.